Nhà máy thông minh đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất và cạnh tranh của các doanh nghiệp trên toàn cầu. Tại Việt Nam, nhu cầu chuyển đổi từ nhà máy truyền thống sang nhà máy thông minh đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Điều này được nhấn mạnh tại hội thảo “Giải pháp cho nhà máy thông minh” diễn ra ngày 28-8 do Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA) phối hợp với các đơn vị tổ chức.

Nhà máy thông minh (Smart Factory) là mô hình sản xuất tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data) và tự động hóa để tạo ra môi trường sản xuất thông minh, linh hoạt và hiệu quả cao. Theo PGS.TS Thoại Nam, việc tích hợp công nghệ vật lý và kỹ thuật số vào quy trình sản xuất giúp tạo ra một hệ thống sản xuất tự động và tối ưu, giúp các doanh nghiệp:

1. Giảm chi phí sản xuất: Nhờ vào khả năng tối ưu hóa quy trình và sử dụng hiệu quả tài nguyên, nhà máy thông minh giúp giảm thiểu lãng phí và giảm chi phí sản xuất.
2. Nâng cao chất lượng sản phẩm: Công nghệ giúp giám sát và kiểm soát chất lượng sản phẩm một cách chặt chẽ, từ đó đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao.
3. Dự đoán nhu cầu thị trường: Với việc sử dụng AI và phân tích dữ liệu lớn, nhà máy thông minh có thể dự đoán chính xác nhu cầu thị trường, từ đó lập kế hoạch sản xuất phù hợp và kịp thời.
4. Tăng cường khả năng cạnh tranh: Nhà máy thông minh mang lại cho doanh nghiệp khả năng đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả với các biến động của thị trường, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tại hội thảo, PGS.TS Thoại Nam từ Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP.HCM đã khẳng định rằng nhà máy thông minh không chỉ là một công cụ cạnh tranh mà còn là yếu tố sống còn để doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Ông Nam cho biết, nhà máy thông minh là một giải pháp hấp dẫn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) đang tìm cách nâng cao khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, để thực hiện chuyển đổi này, các doanh nghiệp SMEs cần có sự hỗ trợ đáng kể từ phía chính quyền và các tổ chức liên quan.

Những doanh nghiệp này thường đối mặt với nhiều thách thức khi triển khai công nghệ nhà máy thông minh, bao gồm:

1. Hạn chế về tài chính: Đầu tư vào công nghệ mới và cơ sở hạ tầng thường đòi hỏi chi phí cao, điều này có thể vượt quá khả năng tài chính của nhiều doanh nghiệp SMEs.
2. Thiếu nhân lực có kỹ năng: Việc vận hành và quản lý nhà máy thông minh đòi hỏi nhân viên có trình độ cao trong lĩnh vực công nghệ thông tin và tự động hóa.
3. Khó khăn trong thay đổi tư duy và văn hóa làm việc: Chuyển đổi từ mô hình sản xuất truyền thống sang nhà máy thông minh yêu cầu sự thay đổi trong tư duy và văn hóa làm việc, điều này có thể gặp phải sự chống đối từ phía nhân viên và quản lý.

Bà Nguyễn Thị Kim Ngọc, phó giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, cho biết TP.HCM đã và đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi từ nhà máy truyền thống sang mô hình nhà máy thông minh. Các chính sách này bao gồm:

1. Hỗ trợ lãi suất vay: TP.HCM cung cấp các gói vay ưu đãi với lãi suất thấp để các doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư vào công nghệ và nâng cấp nhà máy. Mức vay tối đa lên đến 200 tỷ đồng cho mỗi dự án thuộc lĩnh vực ưu tiên phát triển kinh tế – xã hội.
2. Đào tạo và nâng cao kỹ năng: Thành phố tổ chức các chương trình đào tạo và huấn luyện về nhà máy thông minh, nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng cho doanh nghiệp và người lao động.
3. Hỗ trợ tư vấn và kỹ thuật: HUBA đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối doanh nghiệp với các chuyên gia và nhà cung cấp giải pháp công nghệ, đồng thời tư vấn cho các doanh nghiệp về chiến lược và lộ trình chuyển đổi số.

Tại hội thảo, ông Đỗ Phước Tống, chủ tịch Hội Cơ khí – Điện TP.HCM, nhấn mạnh rằng chuyển đổi số và áp dụng công nghệ số hiện rất cấp thiết với doanh nghiệp, giúp tối ưu hóa quá trình quản lý sản xuất, giảm thiểu lãng phí và tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một số thách thức khi triển khai mô hình nhà máy thông minh, bao gồm:

1. Khó khăn về công nghệ: Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận và tích hợp các công nghệ tiên tiến vào quy trình sản xuất.
2. Thiếu hỗ trợ từ phía chính quyền: Dù có nhiều chính sách hỗ trợ, nhưng việc triển khai thực tế đôi khi gặp phải những trở ngại về thủ tục hành chính và thiếu sự đồng bộ giữa các cấp quản lý.
3. Khả năng tiếp cận thị trường và đối tác: Doanh nghiệp cần có chiến lược hợp tác với các đối tác quốc tế và nội địa để tiếp cận công nghệ và kinh nghiệm tốt nhất.

Ông Jang Yoon Ho, giám đốc bộ phận hỗ trợ đối tác Samsung điện tử Việt Nam, cho biết Samsung đang triển khai các nhà máy thông minh tại Việt Nam và hỗ trợ hơn 50 doanh nghiệp xây dựng các nhà máy thông minh. Điều này cho thấy tiềm năng và cơ hội lớn cho việc phát triển mô hình nhà máy thông minh tại Việt Nam.

Để được lựa chọn tham gia vào dự án nhà máy thông minh của Samsung, các doanh nghiệp cần đáp ứng một số điều kiện, bao gồm việc cải tiến và tối ưu hóa quy trình sản xuất để đảm bảo dữ liệu được thu thập và xử lý theo thời gian thực.

Tại Hội thảo, một số doanh nghiệp cũng chia sẻ về những khó khăn khi chuyển đổi sang mô hình nhà máy thông minh. Theo ông Nguyễn Đình Quý – đại diện Nhà máy Unilever Củ Chi, khi thực hiện nhà máy thông minh, công ty gặp nhiều khó khăn về nền tảng công nghệ và năng lực nhà cung cấp/ tích hợp trong nước, khó đánh giá được bài toán lợi ích từ sớm với các công nghệ quá mới và tiên phong.

Giải pháp thúc đẩy phát triển nhà máy thông minh

Theo PGS-TS. Thoại Nam, để thúc đẩy phát triển nhà máy thông minh, cần có những giải pháp toàn diện và đồng bộ:

1. Tổ chức các triển lãm và hội thảo: Tạo cơ hội cho doanh nghiệp học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm về các giải pháp nhà máy thông minh.
2. Xây dựng tiêu chuẩn và chứng nhận: Đưa ra các tiêu chuẩn về nhà máy thông minh và tiến hành chứng nhận mức độ trưởng thành của nhà máy.
3. Phát triển công nghệ và giải pháp phù hợp: Đặc biệt là các giải pháp dành riêng cho doanh nghiệp SMEs, giúp họ dễ dàng tiếp cận và triển khai.
4. Đào tạo và huấn luyện nhân lực: Xây dựng chương trình đào tạo về nhà máy thông minh trong các trường đại học và tổ chức các khóa huấn luyện cho nhân viên, kỹ sư và CEO.

Nhà máy thông minh là xu hướng tất yếu của nền công nghiệp 4.0, mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho doanh nghiệp về hiệu quả sản xuất, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, việc triển khai mô hình này không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, đòi hỏi sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền, các tổ chức liên quan và sự nỗ lực của bản thân doanh nghiệp.

Với sự hỗ trợ từ TP.HCM và vai trò tích cực của Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận và triển khai thành công mô hình nhà máy thông minh, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp quốc gia.