Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đầy biến động và rủi ro gia tăng, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn nhưng cũng đầy tiềm năng. Chương trình Cafe Doanh nhân do HUBA tổ chức ngày 10/5 dưới chủ đề “Kinh tế Việt Nam 2025–2026 trong bối cảnh thuế quan Mỹ” đã gợi mở nhiều góc nhìn sâu sắc, từ phân tích tác động đến đề xuất giải pháp.

Toàn cầu hóa và “sóng gió” thuế quan

Tiến sĩ Cấn Văn Lực – thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ Quốc gia – chỉ ra rằng chính sách thuế quan Mỹ sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới đà tăng trưởng toàn cầu. Dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2025 chỉ còn khoảng 2,8%, thấp hơn so với 3,3% năm trước; trong đó Mỹ giảm xuống 1,8% và Trung Quốc “hạ nhiệt” ở mức 4%.

Các căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại và xu hướng bảo hộ gia tăng khiến tổ chức WTO cảnh báo thương mại toàn cầu có thể “giậm chân tại chỗ” hoặc thậm chí sụt giảm 0,2%. Bên cạnh đó, các rủi ro về năng lượng, lương thực, an ninh chuỗi cung ứng và biến đổi khí hậu cũng luôn hiện hữu.

Tuy nhiên, chính trong áp lực mới, các nền kinh tế có động lực thúc đẩy kích cầu tiêu dùng, đẩy mạnh đầu tư công và đẩy nhanh quy trình chuyển đổi xanh – số hóa.

Ông Phạm Bình An, phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, cho rằng ngoài việc mở rộng thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp nên tái định hướng đầu tư cho thị trường nội địa, vốn được xem là điểm tựa chiến lược trong giai đoạn nhiều biến động.

Theo ông, Doanh nghiệp Việt Nam cần hướng tới việc làm chủ toàn bộ quy trình sản xuất từ A-Z, dù đây là một thách thức không nhỏ nhưng hoàn toàn có thể thực hiện được với quyết tâm và chính sách hỗ trợ phù hợp. Chẳng hạn, nhà nước cần lựa chọn những ngành hàng, sản phẩm cụ thể để tập trung phát triển, đồng thời có chính sách hỗ trợ đủ mạnh cho một số doanh nghiệp đầu tàu, có tâm huyết và năng lực để tiên phong triển khai. Tránh tình trạng chỉ hô hào chung chung mà không có hành động cụ thể sẽ rất khó thành công.

Ông Nguyễn Ngọc Hoà, Chủ tịch HUBA, cho biết Nghị quyết 68/NQ-CP của Chính phủ đặt mục tiêu cắt giảm 30% thủ tục hành chính. Ông tin rằng nếu được triển khai đồng bộ, điều này sẽ giúp giảm đáng kể chi phí, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần phân tích kỹ lưỡng lợi thế cạnh tranh của các quốc gia khác trong bối cảnh chính sách thuế quan thay đổi. Do đó, nội lực của doanh nghiệp phải được củng cố thông qua việc cắt giảm chi phí không cần thiết, bao gồm chi phí thủ tục hành chính, chi phí logistics,…Do đó, HUBA kiến nghị ngành Ngân hàng xem xét có chính sách hỗ trợ, giảm lãi suất cho các doanh nghiệp đang vay vốn phục vụ xuất khẩu sang thị trường Mỹ.

Đòn bẩy nội sinh của Việt Nam

Việt Nam đang tiến hành cải cách thể chế mạnh mẽ, tinh gọn bộ máy và tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho doanh nghiệp. Có thể nhìn thấy rõ các trụ cột tăng trưởng:

• Tiêu dùng nội địa phục hồi ấn tượng, FDI vẫn duy trì mức tăng ổn định.
• Đầu tư công được Nhà nước ưu tiên bơm vốn mạnh mẽ, cải thiện hạ tầng.
• Kinh tế số – xanh – tuần hoàn nhận được sự chú trọng đúng mức, trở thành động lực mới.
• Hội nhập quốc tế mở ra cơ hội thu hút đầu tư, dịch chuyển chuỗi sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Muốn biến thách thức thành đòn bẩy, doanh nghiệp cần tận dụng chính sách ưu đãi thuế quan – phí – lãi suất, đồng thời ứng dụng công nghệ để tối ưu quy trình và giảm chi phí. Việc song hành “xanh hóa” và “số hóa”, thực hành ESG cùng đa dạng hóa chuỗi cung ứng sẽ giúp tăng sức chống chịu trước biến động.

Thực tế từ các ngành mũi nhọn

Ngành gỗ – nội thất: Theo ông Phùng Quốc Mẫn (Chủ tịch Hội Mỹ nghệ TP. HCM), có đến 780 doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực gỗ, quy mô xuất khẩu tương đương 4.000 doanh nghiệp trong nước. Khi Mỹ áp thuế bổ sung, nguồn lực FDI có thể tái tính toán chiến lược, ảnh hưởng đến thị phần nội địa.

Ngắn hạn, doanh nghiệp đang gấp rút hoàn thiện các đơn hàng hiện có; dài hạn, họ đã bàn về cơ chế chia sẻ chi phí thuế với đối tác (50:50 hoặc ba bên cùng gánh). Trong đó, minh bạch xuất xứ nguyên liệu được xem là “lá chắn” quan trọng để duy trì uy tín và giảm thiểu rủi ro.

Ngành dệt may: Ông Phạm Văn Việt (Chủ tịch HĐQT Việt Thắng Jeans) cho biết, quý I/2025 ngành dệt may đạt tăng trưởng 11,6% nhưng ngay sau đó đã chịu áp lực thuế quan từ Mỹ – thị trường chiếm 40% kim ngạch xuất khẩu. Các doanh nghiệp hiện đang huy động tối đa công suất, tranh thủ hoàn thành đơn hàng và tìm kiếm cơ hội cạnh tranh với các nước chịu mức thuế quan tương đương.

Bước vào quý III, khi thuế mới được áp dụng chính thức, cuộc chơi sẽ khốc liệt hơn. Để ứng phó, ngành đã chủ động chia sẻ đơn hàng nội bộ, đa dạng nguồn nguyên liệu và đẩy mạnh tìm kiếm thị trường mới. Về lâu dài, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và chủ động nguồn cung là yếu tố sống còn.

Kịch bản kinh tế 2025–2026

Kịch bản cơ sở (60%): GDP tăng 6,5–7%, lạm phát giữ quanh 4–4,5%. Chính sách điều hành kịp thời, căng thẳng thương mại không vượt tầm kiểm soát.

Kịch bản tiêu cực (20%): GDP chỉ đạt 5,5–6%, lạm phát có thể vọt lên 5% nếu chuỗi cung ứng gián đoạn và nhu cầu Mỹ giảm mạnh.

Kịch bản tích cực (20%): GDP vươn lên 7,5–8%, lạm phát duy trì 3,5–4% nhờ thu hút FDI chất lượng, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và mở rộng xuất khẩu sang các thị trường mới.

Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam lần lượt đạt 6,8% năm 2025 và 6,5% năm 2026; Quốc hội giao mục tiêu 6,5–7% với kỳ vọng hướng đến 7–7,5% và GDP bình quân đầu người khoảng 4.900 USD.

Giải pháp chiến lược cho doanh nghiệp

Tận dụng ưu đãi chính sách: Nghiên cứu kỹ lưỡng các gói hỗ trợ thuế mới, lãi suất, phí và áp dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả vận hành.

Chuyển đổi số & xanh hóa: Xác định lộ trình lâu dài, áp dụng tiêu chuẩn ESG, đầu tư giải pháp công nghệ thông minh.

Đa dạng hóa thị trường: Khai phá tiềm năng ASEAN, Ấn Độ, châu Phi; mở rộng mạng lưới đối tác và nguồn vốn.

Nâng cao năng lực cạnh tranh: Đầu tư vào quản trị rủi ro tài chính, tỷ giá, tuân thủ quy định; đào tạo nhân sự chuyên môn.

Tận dụng FTA & quan hệ song phương: Khai thác ưu đãi thuế quan từ các hiệp định với Mỹ, Nhật, Úc, Singapore…

Chủ động thích ứng: Liên tục theo dõi biến động thuế quan, xây dựng phương án chia sẻ chi phí, kết nối với cơ quan ngoại giao và đề xuất chính sách kịp thời.

Với tinh thần “Tư duy mới – Cơ hội mới”, doanh nghiệp Việt Nam cần linh hoạt đổi mới, chủ động nắm bắt xu hướng toàn cầu và phát huy nội lực. Chỉ khi kết hợp sáng tạo chiến lược với triển khai quyết liệt, chúng ta mới có thể chuyển thách thức thành bệ phóng cho sự phát triển bền vững.